Bundan birkaç sene önce ALS hastalığına dikkat çekmek amacıyla Ice Bucket Challenge denilen ve kafadan aşağıya bir kova buzlu su dökülerek yapılan bir akım ortaya çıkmıştı. Bu akım sonrasında dünyada birçok kişi ALS hastalığı hakkında az da olsa bir bilgi edinebilmiş olsa da hastalık hakkında insanların bilgileri hala çok sınırlı. Peki ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) nedir? Neden ve belirtileri nelerdir? ALS'nin tedavisi var mı?

ALS (AMYOTROFİK LATERAL SKLEROZ) NEDİR?

Beyin sapı ve omurilik bölgelerinde bulunan motor sinir hücreleri adı verilen hücrelerin kaybı sonucunda gelişen bir hastalıktır. Kaslarda güçsüzlük ve erimeye yol açar. Zihinsel fonksiyonlara ve belleğe bir etkisi olmaz. Amerika'da ünlü beyzbolcu Lou Gehrig adıyla, İngiltere'de Motor Nöron Hastalığı (MND) olarak anılıyor. Yurdumuzda ise ünlü bir futbolcu olan eski Galatasaraylı ve Fenerbahçeli Sedat'ın Hastalığı olarak tanınıyor. ALS ilk kez 1869 yılında alanında öncü bir nörolog olan Fransız Jean-Martin Charcot tarafından tanımlandı. Bu nedenle, hastalık ilk zamanlar Charcot Hastalığı olarak adlandırılmıştı.

 ALS (AMYOTROFİK LATERAL SKLEROZ) NEDENLERİ NELERDİR?

Hastaların yüzde 5 ila 10'unda görülen genetik geçişin rol oynadığı düşünülüyor. Muhtemel neden olarak genetik nedenler, glutamat eksitotoksisitesi, viral enfeksiyonlar, otoimmun olaylar, kurşun, cıva ve alüminyum gibi ağır metal intoksikasyonlarının rol oynadığı düşünülse de belirli bir neden bulunmuyor. Sadece yapılan araştırmalarda, sigara içenlerde ALS hastalığı görülme riskinin sigara içmeyenlere oranla daha yüksek olduğu saptandı. Bunun yanı sıra, ALS, tüm yaşlarda görülebilmekle beraber, genellikle 40-60 yaş arasında ve ağırlıkla erkeklerde görülüyor. 65 yaşından sonra ise hem kadın hem erkeklerde eşit oranda rastlanıyor. Pasifik Adaları, Papua Yeni Gine ve Japonya'nın bir yarım adasında görülme oranı daha sık olmakla birlikte bu farkın nedeni hala belirlenemedi. Ayrıca hastalığın çoğunlukla askerler ve profesyonel futbol oynayan kişileri tehdit ettiğine dair araştırmalar da bulunuyor.

 ALS (AMYOTROFİK LATERAL SKLEROZ) BELİRTİLERİ

ALS/MNH Derneği'nden edinilen bilgiye göre ALS'nin belirtileri başlangıçta her hastada aynı şekilde olmaz.

Genellikle bir kolda ya da bacakta güçsüzlük ya da incelme, hastanın fark ettiği ilk belirti olur. Örneğin, kalem tutmak, düğme iliklemek, çanta taşımak zorlaşır; ya da hasta yürürken tökezler.
Bazı hastalarda ise hastalık, konuşma veya yutma güçlüğü şeklinde başlar. Hastanın kendisi ya da yakınları peltek, genizden konuşma fark eder.
Kaslarda seyirme, ağrı ve kramplar bu belirtilere eşlik edebilir.
Kontrol edilemeyen ağlama ve gülmeler olabilir.

ALS TEŞHİSİ NASIL YAPILIR?

Teşhis asıl olarak klinik belirti ve bulgulara dayanarak konur. Yine de, hastalık pek çok kas ve sinir hastalığı ile karışabildiği için bazı tetkiklerin yapılması gerekir. Tanıya yardım eden yöntem elektromiyogramdır (EMG). Başka hastalıklarla karışabileceğinden, manyetik rezonans görüntüleme (MR),bazı kan ve idrar tetkikleri gerekebilir.

ALS (AMYOTROFİK LATERAL SKLEROZ) TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Maalesef ALS'nin henüz kesin tedavisi yok. Yine de, yeni ilaç çalışmaları yoğun olarak sürüyor. Hastalığı tedavi etmede değil ama hızını azaltmak için Riluzol etken maddesi olan ilaç kullanılıyor. Öte yandan, hastanın mümkün olduğunca rahat ettirilmesi, normal yaşamını sürdürmesini sağlayacak tedbirler alınması çok önemlidir. Günümüzde hastanın rehabilitasyonuna yönelik pek çok imkan var. Bunlar her hastanın ihtiyacına göre belirlenir.